• Izrael zatrzymuje flotyllę z Gretą Thunberg
• Maroko: młodzież przeciwko korupcji
• Nie żyje Jane Goodall - kobieta, która zmieniła naukę

---

Administracja Trumpa zamroziła 26 miliardów dolarów dla stanów kontrolowanych przez Demokratów. To konsekwencja trwającego shutdownu rządu federalnego. Czyli totalnego zamknięcia rządu. Cięcia dotknęły 18 miliardów na projekty transportowe w Nowym Jorku i 8 miliardów na zieloną energię w 16 stanach, w tym w Kalifornii i Illinois.

750 tysięcy pracowników federalnych otrzymało zakaz pracy, a kolejne setki tysięcy pracuje bez wynagrodzenia. Biały Dom ostrzega, że jeśli shutdown potrwa dłużej niż kilka dni, może dojść do zwolnień - oprócz 300 tysięcy planowanych do grudnia. Urząd Patentowy już zapowiedział redukcję jednego procenta z 14 tysięcy pracowników.

Lider Demokratów w Senacie mówi o szantażu i używaniu obywateli jako pionków w grze politycznej. Najważniejszy Demokrata w Izbie Reprezentantów, ostrzega, że zamrożenie funduszy na metro i porty w Nowym Jorku pozbawi pracę tysiące ludzi. Republikanie odpowiadają prosto: zagłosujcie za otwarciem rządu, a problem zniknie.

---

Izraelskie siły morskie zatrzymały 13 łodzi z flotylii humanitarnej płynącej do Gazy. Na pokładach było około 500 aktywistów, parlamentarzystów i prawników z całego świata. Najgłośniejszą uczestniczką akcji była szwedzka aktywistka klimatyczna Greta Thunberg - nagranie zweryfikowane przez Reuters pokazuje ją siedzącą na pokładzie w otoczeniu izraelskich żołnierzy.

Flotilla Global Sumud transportowała leki i żywność - organizatorzy nazywają zatrzymanie zbrodnią wojenną. Turcja określiła akcję jako akt terroru, a prezydent Kolumbii nakazał wydalenie całej izraelskiej delegacji dyplomatycznej po aresztowaniu dwóch obywateli Kolumbii.

W międzyczasie prezydent Trump nazwał swoją 20-punktową propozycję pokojową dla Gazy "potencjalnie jednym z największych dni w dziejach cywilizacji". Plan zakłada wymianę 250 palestyńskich więźniów i 1700 zatrzymanych od początku wojny za 48 zakładników Hamasu, z których 20 może być nadal żyć. Propozycja przewiduje stopniowe wycofanie Izraela i przejęcie kontroli przez międzynarodowe siły stabilizacyjne, prowadzone przez partnerów arabskich.

---

Stany Zjednoczone przekażą Ukrainie dane wywiadowcze o celach energetycznych głęboko w Rosji. Według Reutera to pierwsza zmiana polityki, którą Trump zatwierdził od czasu zaostrzenia retoryki wobec Moskwy. Washington rozważa także wysłanie pocisków Tomahawk o zasięgu 2500 kilometrów - wystarczającym, by dosięgnąć Moskwy i większości europejskiej części Rosji.

Dochody z energii pozostają najważniejszym źródłem finansowania rosyjskiej machiny wojennej. Trump wywiera presję na Indie, Turcję i inne kraje, by zaprzestały zakupu rosyjskiej ropy. W ubiegłym tygodniu Trump sugerował, że Ukraina "z pomocą Unii Europejskiej jest w stanie walczyć i ODZYSKAĆ całą Ukrainę w jej oryginalnej formie". Ambasador Rosji przy ONZ skomentował sucho: "Prezydent Trump lubi szybkie rozwiązania, a to nie jest sytuacja, w której szybkie rozwiązania działają".

Tymczasem przywódcy Unii Europejskiej na szczycie w Kopenhadze poparli plany wzmocnienia obrony przed rosyjskimi dronami. Szefowa Komisji Europejskiej proponuje utworzenie "muru dronów" - sieci sensorów i broni do wykrywania i neutralizacji bezzałogowców wzdłuż wschodniej flanki. Decyzja jest odpowiedzią na niedawne incydenty - około 20 rosyjskich dronów naruszyło przestrzeń Polski, a myśliwce Rosji wleciały nad Estonię. Premier Finlandii podsumował krótko: "Rosja będzie kontynuować, musimy być gotowi".

---

Marokańskie miasta pełne protestów. Są organizowane przez młodzież z Generacji Z. To największe demonstracje antyrządowe w Maroku od lat, rozprzestrzeniają się na nowe miasta mimo braku zgody władz. Protestujący zestawiają miliardy inwestowane w przygotowania do mundialu 2030 ze stanem szkół i szpitali, które są w opłakanej kondycji.

Demonstracje przerodziły się w gwałtowne starcia i akty wandalizmu. Reporter Associated Press w Sale, biedniejszym mieście naprzeciwko stolicy, widział setki zamaskowanych nastolatków podpalających samochody, banki i sklepy, bijących szyby i grabieży - bez żadnej policji w zasięgu wzroku. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych poinformowało, że zatrzymano 400 osób, a ponad 260 funkcjonariuszy zostało rannych. Marokańskie Stowarzyszenie Praw Człowieka mówi o ponad tysiącu aresztowanych.

Ruch, który narodził się na TikToku i Discordzie - platformach popularnych wśród graczy i nastolatków - zdobył dodatkowe poparcie po weekendowych aresztowaniach. Poparcie wyrazili gwiazdy jak bramkarz reprezentacji czy najpopularniejszy raper El Grande Toto. Organizatorzy z ruchu Gen Z apelowali o pokojowe protesty. Amnesty International wezwała władze do dialogu z młodzieżą i odniesienia się do ich postulatów dotyczących korupcji.

---

Nie żyje Jane Goodall, primatolog i obrończyni środowiska naturalnego, której przełomowe badania nad szympansami były rewolucją w nauce. Miała 91 lat. Instytut Jane Goodall poinformował, że badaczka zmarła ze przyczyn naturalnych w Kalifornii podczas tournée wykładowego.

Goodall w latach 60. XX wieku udokumentowała szympansy, które używały narzędzi i wykazywały zachowania wcześniej uważane za wyłącznie ludzkie. Zamiast obserwować z dystansu, żyła wśród zwierząt, karmiła je i nadawała im imiona zamiast numerów. To spotkało się z krytyką części naukowców, ale zmieniło sposób, w jaki świat postrzega zwierzęta. Jej pojawienie się na okładce National Geographic w 1963 roku zrobiło z niej i niektórych szympansów celebrytów.

W późniejszych latach poświęciła się edukacji i ochronie świata naturalnego, podróżując 300 dni w roku, nawet po 90. roku życia. Miała spotkać się za chwilę ze studentami i nauczycielami, by rozpocząć sadzenie 5 tysięcy drzew w okolicach Los Angeles zniszczonych przez pożary. Organizatorzy dowiedzieli się o jej śmierci tuż przed rozpoczęciem wydarzenia. Pierwsze drzewo zasadzono w jej imieniu po minucie ciszy.